Osmanlı Devleti'nde Duraklama Döneminin İç Nedenleri Nelerdir?
Osmanlı İmparatorluğu, XVI. yüzyılın ikinci yarısına gelindiğinde doğuda ve batıda geniş sınırlara ulaşmıştı. Ancak bu yüzyılın sonlarından itibaren Osmanlı Devleti eski gücünü ve ilerleme hızını kaybetti. Osmanlı Devleti’nin kurumlarında bozulmaların başladığı ve güç kaybetti.
1579 Sokullu Mehmet Paşa’nın ölümünden 1699 Karlofça Antlaşması’na kadar geçen süreye Osmanlı Devleti’nde Duraklama Dönemi denir. Bu dönemde Avrupa’da Rönesans ve Reform hareketleri yapılmıştı. Osmanlı Devleti, Avrupa’daki bilimsel ve teknolojik gelişmeleri takip edemedi ve eski geleneklerine bağlı kaldı. Bu durum devletin duraklamasına neden olmuştur.
Osmanlı İmparatorluğu’nun Duraklama Dönemi’ne girmesinde iç ve dış nedenler etkili olmuştur.
Osmanlı Devletinin Duraklama Dönemine Girmesinin İç Nedenleri
Merkezi yönetimde bozulma
Sancak sisteminin kaldırılmasıyla devlet yönetimine güç ve otoriteden yoksun padişahların başa geçmesi, bazı padişahların küçük yaşta tahta çıkmaları merkezi otoriteyi zayıflatmıştır. Divan toplantılarına gerekli önemin verilmemesi, devletin yönetim kadrolarına rüşvet ve iltimasla kişilerin atanması, merkez teşkilatını da zayıflatmıştır.
Ordunun bozulması
Kapıkulu ocaklarına usule aykırı olarak, işi askerlik olmayanların da alınmaya başlanması. Askerlik kanunların dışına çıkmaları ve devlet yönetime müdahale etmeleri askerlik disiplininde kopmaları. Orduya kendi çıkarları için kullanmaya çalışmaları.
Tımar sisteminin bozulmasıyla eyaletlerden gelen tımarlı sipahi sayısının azalması. Avrupa’daki askeri ve teknoloji gelişmeleri takip edememesi.
Maliyenin bozulması
Tımar sisteminin bozulmasıyla tarımdaki üretimin azalması, tımarlı sipahilerin sayısının azalmasıyla doğan asker ihtiyacının, Kapıkulu ocaklarına yeni kayıtlar yapılarak karşılanması.
Savaşların uzun sürmesi, ganimet, yıllık vergilerin ve hediyelerin azalması, coğrafi keşiflerle ticaret yollarının değişmesi. İpek ve baharat yollarının öneminin azalması, Kapitülasyonların artması, Saray masrafları artması, lüks ve israfın artması maliyenin bozulmasında en büyük etken olmuştur.
Eğitim sisteminin bozulması
Duraklama döneminde fen bilimlerine verilen önem azalmış, din ilimlerine verilen önem artmıştır. Bu durum dogmatik bir anlayışın ortaya çıkmasına ortam hazırlamıştır.
İlmiye sınıfında rüşvet ve adam kayırmanın yaygınlaşmasıyla “Beşik Uleması” uygulaması başlamıştır. Avrupa’daki bilimsel gelişmelerin takip edilememesi eğitim sistemindeki bozulmayı hızlandırmıştır.
Toplum yapısının bozulması
Celali İsyanları ile ekonomik, sosyal hayatın zarar görmesi, nüfus artışı ile işsizliğin artması, isyanların şiddet-güç ile bastırılması, eşkıyalığın artması, halkın devlete, devletin halka olan güveninin sarsılması. Dinin sömürü aracı olarak, ulema sınıfı tarafından kullanılması.
Kaynak: Tarihokulu.com