Nitrogliserin Nedir?

Gliserinin, nitrik asitle nitrolanmasından meydana gelen bir bileşiktir. Nitrik asidin, trigliserin esteridir. Gliserinde bulunan 3 hidroksidin (OH) hidrojenleri yerine birer NO2 bağlanarak meydana gelmiştir. Kimyada tam adı trinitrogliserin'dir. Kaba formülü de, C3HS (ONCh olarak yazılır. Kurşun kaplarda, saf gliserinle sülfürik ve nitrik asit karışımının 15-20°'de hava akımında karıştırılmasıyla elde edilir. Çok kuvvetli bir patlayıcı maddedir. Sıvı halinde taşınması çok zordur. Dinamit yapmaya yarar. Kuvvetli bir zehirdir, tıpta ilaç olarak da kullanılır.

Bu madde 1846 yılında Ascanio Sobrero tarafından elde edildi. Bu maddenin patlayıcı özelliği Alfred Nobel’den 20 yıl önce Sobrero tarafından aydınlatıldı. Fakat emniyetli bir patlayıcı olan dinamiti Nobel yaptı. Nitrogliserin, çok saf gliserinle, % 40 nitrat asidi, % 59,5 sülfat asidi ve % 0,5 su ihtiva eden asit karışımının reaksiyonundan elde edilir. Sıcaklık 25°C’nin altında tutulur. Meydana gelen Nitrogliserin yüzeyde toplanır.

Özellikleri: Nitrogliserin, sıvı, ağır bir yağ kıvamında ve renksizdir. 15°C’de yoğunluğu 1,60 g/cm 3 olup, kapalı formülü C 3 H 5 n 3 O 9 ve patlama reaksiyonu; 4 c 3 H 5 (ONO 2 ) 3 ›6N 2 +12 CO 2 +10H 2 O+O 2 şeklindedir. 454 gram nitrogliserin normal şartlarda 4437 litre gaz meydana getirir ki, bu da patlamanın şiddetini gösterir. Nitrogliserin ani darbelere oldukça hassas olup hemen patlar.

Kullanıldığı yerler: Patlayıcı olmayan bazı maddelere emdirilerek, dinamit olarak kullanılır. Nitroselüloz ile birlikte patlayıcı madde olarak kullanılır. Çok düşük dozda (0,0006 g), anjinde rahatlık vermek için, ilaç olarak verilir. Az miktardaki buharı, şiddetli ve inatcı baş ağrısına sebep olur.

Nitrogliserin, kurşun kablarda, saf gliserinle sülfürik ve nitrik asit karışımının 15-20° de hava akımında karıştırılmasıyla elde edilir. Yağ şeklinde, sıvı üzerinden ayrılınca tahta kablara alınır, soda çözeltisiyle yıkanarak, kullanılacak hale getirilir. Nitrogliserin çok kuvvetli bir patlayıcı maddedir. Sıvı halinde taşınması çok zordur.

Ufacık bir sarsıntıda sıvı, bulunduğu kabın çeperlerine kuvvetlice çarparsa derhai patlar. Nitrogliserinden dinamit yapılır. İsveçli bilim adamı Alfred Nobel’in bulduğu bu patlayıcı madde ona büyük kazanç sağlamıştır. Kuvvetli bir zehir olan nitrogliserin tıpta da ilaç olarak kullanılır. Kalp hastalarının kullandığı «trinitrin» denilen damar genişletici ilaç nitrogliserinden yapılır.