Mantar Zehirlenmesinin Belirtileri Nelerdir?

Mantar zehirlenmesi vakaları sonbahar aylarında artış göstermektedir. Mantar zehirlenmesi nasıl anlaşılır?

Eski çağlardan itibaren tüketilen ve proteini yüksek bir besin kaynağı olmasıyla bilinen mantar, bilinçsizce tüketildiğinde gıda zehirlenmelerine ve hatta ölümlere bile neden oluyor. Sonbahar aylarıyla beraber dikkat çekici oranda artış gösteren mantar zehirlenmeleri hakkında açıklama yapan İstanbul Sebahattin Zaim Üniversitesi Gıda Mühendisliği Bölüm Başkanı Prof. Dr. Bülent Nazlı, mantarın en çok bu mevsimde yetiştiğini söyledi.   Sonbahar aylarında kırsal kesimlerde yağmur yağışlarının ve nem oranının artmasıyla ormanlarda yetişen mantarların tecrübesiz kişilerce toplanması ve tüketilmesinin gıda zehirlenmelerine yol açtığını belirten Bülent Nazlı, “Kırsal bölgelerde bedava bir besin kaynağı olarak görülen mantar, insanlar tarafından sıklıkla tüketiliyor.   Sonbahar ve ilkbahar ayları, yağmur yağışının ve nem oranının artması nedeniyle mantarların en yoğun çıktığı dönemler. Ormanlardaki yeşilliklerin arasında bile mantar çıkıyor ve insanlar bu mantarları tüketiyor. Bu mantarları toplayan kişiler tecrübeli değilse ve zehirli mantarı fark edemiyorsa zehirlenme vakaları oluyor” dedi.  

Bilinçsiz mantar tüketiminin ciddi boyutlarda zehirlenmelere ve ölümlere yol açtığını ifade eden Bülent Nazlı, “2014 yılında mantar zehirlenmeliyse ilgi kayıtlara gecen 5 binin üzerinde vaka var. Bu zehirlenmelerin yarısı ölümle sonuçlandı. Dünya genelinde 20 binden fazla mantar çeşidi var. Türkiye’de 2 binin üzerinde mantar çeşidi olduğu söyleniyor. Ancak bu 2 bininin üzerindeki mantar çeşitlerinden yaklaşık 300 türü yenilebiliyor” diye konuştu.  

MANTAR ZEHİRLENMESİNİN BELİRTİLERİ NELERDİR?  

Mantar zehirlenmelerinin diğer gıda zehirlenmeleriyle aynı belirtileri gösterdiğini söyleyen Bülent Nazlı, “Mantar zehirlenmeleriyle ilgili yapılmış olan araştırmalarda zehirlenme belirtileri 6 ile 24 saat aralığında ortaya çıkartıyor. Zehirlenme belirtileri; karın ağrısı, baş dönmesi, solunum ve nabız güçlüğü, karaciğer ve böbreğin etkilenmesi olarak ifade ediliyor” dedi. Mantar zehirlenmelerinde uzun süreli tedavi görülmesi gerektiğine değinen Nazlı, sözlerine söyle devam etti: “Vücut, zehri belli bir miktarın üstünde almışsa tedavisi zor oluyor ve izler kalıyor.”  

Doğada yetişen mantarların kırsal kesimde yaşayan insanlar tarafından toplandığını belirten Bülent Nazlı, bu kişilerin mantar konusunda eğitilmesi gerektiğini vurguladı. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın bu konuda çalışmaları olduğuna değinen Nazlı, “Kırsal bölgelerde yaşayan insanlar için mantar konusunda eğitimler hazırlanması gerekiyor. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın bu yönde çalışmaları var ancak bunların genişletilmesi gerekiyor. Çünkü mantar, kendi toprağımızda yetişen doğal bir kaynak. Türkiye’de sevilerek tüketildiği için insanları bu konuda eğitmek gerekiyor. Mantar türlerini tanıtmak ve türlerine göre pişirme yöntemlerini öğretmek gerekiyor” ifadelerini kullandı.

HER MANTARIN TEPKİSİ FARKLIDIR

• Günlük hayatımızda sıkça tükettiğimiz kültür mantarında zehir yoktur ancak doğada yetişen mantarlarda bir sürü zehir çeşidi vardır. Bu nedenle her mantarın, farklı tepkisi olacaktır. Bu zehirlerinde vücudumuzda etkilediği farklı bölgeler var. Kimisi sinir sistemimizi, kimi karaciğerimizi, kimi böbreklerimizi etkiliyor.
• Bazı mantarların içerisinde bulunan muscarin zehri, sinir sistemini uyararak, tansiyon düşüklüğü, göz bebeklerinde büyüme, bulanık görme ya da nefes darlığı gibi belirtilere neden olur. Vücudumuzun parasempatik sistemini uyararak bölgede zehirlenme oluşturur.
• Fallotoksin ya da amatoksin zehri içeren mantarlar, karaciğer ve böbrekleri çürütür.
• Koprin adı verilen zehri içeren mantar türünde alkol ile beraber tüketildiği zaman alkol zehirlenmesi gibi bir etkiye yol açıyor. Yüzde kızarıklık, bulantı, kusma gibi.
• Psilosin zehir türünde hastada sanrılar, hezeyanlar oluşabilir.
• Musimol içeren zehir türünde, ağrı duyusu üzerinden sinir sistemini etkiliyor.

• Mantar zehirlenmesi mantarın çeşidine, içerdiği zehre ve alınan maddenin miktarına göre değişiyor. Bazı güçlü mantarlardan bir tane yemek bile ölüme neden olabiliyor. Ancak bazı mantar türlerinde kişi yüzlerce mantar yese bile zehirlenmesi çok etkili olmayabiliyor.
• Eğer mantar zehirlenmesi tedavi edilmezse ölüme kadar uzanan zincirleme reaksiyona neden olur. Mantar zehirlenmesi, yılan sokması ile eşdeğerdir. Tıpkı yılan zehirlenmesi gibi ölümcül bir zehirlenme türüdür. Çünkü yılan zehirlenmesi de sinir sistemini etkiler, mantar zehirlenmesi de sinir sistemini etkiler.

• Zehirlenme belirtilerinin ortaya çıkma süresine göre mantar zehirlenmeleri geç ya da erken belirtiler olarak ortaya çıkıyor. Bazı mantar türlerinde belirtilerin ortaya çıkması 1 saati bulurken, bazı mantar türlerinde ise zehirlenmenin ortaya çıkması 24 saat hatta 5 günü bulabiliyor.
• Bazen doğada yetişen ve halk tarafından zehirsiz olduğu bilinen mantarlar tüketildiğinde de kişi de bulantı, kusma ve ishal gibi belirtiler görülebiliyor. Bunun sebebi mantarların üzerinde olan bakterilerdendir. Mantarın iyice yıkanmaması sonucu üzerinde kalan topraktaki bakteriler, ağır metaller ya da alerjik nedenler kişide bu tarz belirtilere neden olabiliyor.

YEDİĞİNİZ MANTARI DOKTORA GÖTÜRÜN

• Mantar yedikten sonra belirtiler ile birlikte kişinin hızlıca doktora gitmesi gerekiyor. Mantarın zehrini bilebilmek için mümkünse mantar yiyen kişinin doktora yediği mantarı da yanında götürmesi gerekiyor.
• Belirtiler görüldükten sonra hasta kişinin kusturulması doğru değildir. Aksine hastaya herhangi bir müdahale yapılmadan doktora götürülmelidir.
• Hastanede hasta kişiye, doktor tarafından; mantar yedikten kaç saat sonra belirtilerin çıktığı, hangi belirtilerin görüldüğü, kaç tür mantar yendiği, mantar yiyen diğer kişilerin hasta olup olmadığı, mantarın toplandığı ve saklandığı koşullar sorulur. Bu sorular neticesinde hasta profili çıkartılarak, mantarın etkisine göre tedavi uygulanır.
• Hastadan kan örneği alınıp böbrek, karaciğer hasarı, sıvı kaybı olup olmadığı gibi bir çok parametreler kontrol edilir ve hasta izleme alınır. Çünkü kan örneğinde ortaya çıkan böbrek ya da karaciğer hasarında hemen müdahale edilmesi gerekir. Bazı durumlarda hastada tansiyon düşüklüğü, koma, şok gibi dramatik durumlar görülebilir. Karaciğer ve böbrek işlevleri bozulduğu için karaciğerin tamamının bozulduğunu ve acil olarak karaciğer naklinin gerçekleşmesi gerekir. Karaciğer nakli yapılmayan hastalarda, vücutta amonyak birikmesi nedeniyle hasta kaybedilebilir.
• Mantar zehirlenmesinde destek tedavisi ilk birincil tedavidir. Hastanın tahlillerinde eksik olan ne ise ona yönelik bir tedavi izlenir. Hastada sıvı kaybı mevcutsa sıvı, tuz kaybı varsa tuz, albumin eksik ise albumin, karaciğer hasarı var ise karaciğer nakli yapılır.
• Mantar zehirlenmesine karşı özel bir panzehir yoktur ancak vücutta meydana getirmiş olduğu hasarın tedavisi yapılır. Mantar türüne göre penisilin G, silibinin, piridoksin, atropin, metilen mavisi, ve mide yıkanması ile aktif kömür tedavisi uygulanır. Mantar zehirlenmesi yoğun bakım şartları olan hastanelerde takip edilmesi gerekir.

RENGİNE ALDANMAYIN

•  Kültür mantarı dışında hiçbir mantar türü tüketilmemeli.
•  Dışarıda yetişen ve cinsi bilinmeyen mantarlar tüketilmemeli. Çayırda, ağaç altında yetişen mantar hiçbir mantar türü tüketilmemelidir.
•  Genelde renkli mantarlar zehirli oluyor. Şapkasında renk olan mantarlar çok tehlikelidir, tüketilmemesi gerekir.
•  Ailelerin mantar konusunda bilinç sahibi olması gerekiyor. Özellikle çocuklara dışarıda gördükleri mantarı yememeleri gerektiği anlatılmalı.
•  Piknik yapılan ormanlık alanlarda mantarlar toplanmamalı ve tüketilmemeli.

Doğada birçok çeşit mantar türü vardır. Her mantarın vücutta gösterdiği etki birbirinden farklıdır.

• Amanita muscaia (gelin mantarı) adı verilen mantar, yendikten iki saat içerisinde belirti ve bulgu verir. Sersemlik, uykuya eğilim, çocuklarda hiperaktivite ve kasılma gibi belirtiler verir.
• Coprinus Atramentarius adı verilen mantar türü özellikle alkol ile beraber alındıktan sonra 30 dakika ile 5 gün arasında belirti ve bulgu verir. Yüz ve boyunda kızarma, hipotansiyon, bulantı, kusma ve terleme gibi belirtiler verir.
• Amanita Phalloides (köy göçüren) adı verilen mantar, tüketildikten 6 – 24 saat arasında belirti ve bulgu verir. Bulantı, kusma, ishal, ateş, sıvı kaybı gibi belirtilerin yanı sıra ilerleyen evrelerde karaciğer ve böbrek yetmezliğine kadar uzanan sonuçlara neden olabilir.
• Gyromitra esculenta (kuzu göbeği ebesi) adı verilen mantar özellikle 4 – 12 saat içerisinde kanlı ishallere neden olabilir.

YOĞURT İLE TÜKETİLEN MANTAR ZEHİRLEMEZ İNANIŞI DOĞRU DEĞİL

Mantar ile ilgili Doğru bilinen yanlışlar

Halk arasında mantar ile ilgili birçok şehir efsanesi bulunuyor. Ancak bu inanışların hepsi yanlıştır ve sonuçları ölümcül olabilir.

• Mantarı yoğurtla yersen zehirlemez.
• İyi pişirilmiş mantardaki zehir yok olur.
• Mantarı sirkeli ve tuzlu suda bekletirseniz zehri kaybolur.
• Mantarı güneşte kurutursanız zehri uçar.
• Çayırda ve çimende yetişen mantar zehirli değildir.
• Mantar koparıldığında rengi değişmez ise zehirsizdir.
• Ağaçlardaki mantarlar zehirsizdir.
• Zehirli mantar gümüş kaşık ile pişirilirse kaşık kararır.
• Salyangozlar zehirli mantarları yemezler.