Klor Nedir?

Normal sıcaklıkta yeşilimtırak sarı renkli, kokusu boğucu bir gazdır. Simgesi: Cl, atom ağırlığı: 35,46, ergime noktası:— 101° C, kaynama noktası: 35° C dir.

İlk defa Alman kimyacısı Scheele tarafından 1774'te keşfedilmiştir. Tabiatta serbest olarak bulunmaz. Günlük hayatta en çok rastlanan bileşiği kimyada «sodyum klorür» diye adlandırılan yemek tuzudur. Laboratuvarlarda klor, hidroklorik asitten elde edilir. Bu asidin bazı tuzlarla meydana getirdiği özel bir olay sonucu klor gazı çıkar.

Endüstride klor «sodyum klorür» çözeltisinin elektroliziyle elde edilir. Bu sırada «sodyum hidroksit» de elde edilmiş olur. Klor havadan ağır bir gaz olduğu için 6 - 8 atmosfer basınç altında kolayca sıvılaşın Hücreler üzerindeki bozucu etkisinden ötürü genellikle suların temizlenmesinde mikrop öldürücü olarak kullanılır. Sanayide birçok maddenin beyazlatma işlemi klorla yapılır. Selüloz ve dokuma endüstrisinde klor ve aynı görevi yapan kireçkaymağı çok kullanılır.

Birinci Dünya Savaşı'nda İlk defa Almanlar 22 nisan 1915'te bir Fransız birliğinin 5.000 subay ve erini üzerlerine klor gazı atarak öldürmüşlerdir.Klorun kritik sıcaklığı 143,5°C olduğundan kolayca sıvılaştırılabilir. Klor iki kararlı izotopun, 35Cl (% 75,5) ve 37Cl (% 24,5) karışımıdır. Klorun elektron düzeni (Ne) 3s2 3p5 olup, diğer halojenler gibi elektron ilgisi çok yüksektir. Bileşiklerinde alabildiği değerlikler 1-, 1+, 4+, 5+, 6+ ve 7+’dır. Oda sıcaklığında, atmosfer baskısı altında bir hacim suda 2,2 hacim Cl 2 çözünür.

Sulu çözeltisi "klor suyu" adını alır. Sulu çözeltiden 8°C’de Cl 2 .6H 2 O bileşiminde, klor heksahidrat kristalleri ayrılır. Klor suyu, serbest klorun renk ve kokusunu gösterir. Fakat sudaki klor, su ile hipoklorit (HClO) ve klorür asidi (HCl) verir. Sıvı klor, kuru iken metallere etki etmediğinden çelik tüplerde saklanabilir. Elektriği de iletmez.

Klorun Bulunuşu

Klor, tabiatta yalnız volkan gazlarında serbest halde, bunun dışında klorürler halinde bulunur. Deniz suyu büyük oranda Cl ihtiva eder. Mesela okyanus suyunda % 2 Cl vardır. Jeolojik devirlerde denizlerin buharlaşmasıyla geriye NaCl MgCl 2 yatakları kalmıştır. Apatit, belirli miktarda klor ihtiva eder.

Elde edilişi

Laboratuvarlarda klor, piroluzit ile klorür asidinden sıcakta elde edilir: MnO 2 +4HCl ??› MnCl 4 +2H 2 O MnCl 4 ??› MnCl 2 +Cl 2 Klorür asidindeki klorürü, klora yükseltgemek için başka yükseltgenler de (KMnO 4 , K 2 Cr 2 O 7 gibi) kullanılabilir. Teknikte klor elde etmek için hcl hava oksijeni ile yükseltgenir (katalizör mevcudiyetinde): 4HCl+O 2 ?› 2Cl 2 +2H 2 O Bu reaksiyon, Deacon yöntemi adı altında bugün de kullanılmaktadır. 400-600°C arasında denge, ürünler lehinedir. Bundan başka sodyum hidroksit üretiminde anodda çıkan klor gazı da büyük bir ihtiyaca cevap verecek miktardadır.

Bileşikleri

Klorun en mühim anorganik bileşiği, sofra tuzu olan sodyum klorürdür. Bileşiklerinde daha ziyade 1- değerlikli olan klor, oksijenli bileşiklerinde pozitif değerlikler alır. Sodyum hipoklorit (NaClO) Sodyum klorit (NaClO 2 ), sodyum klorat (NaClO 3 ) ve sodyum perkloratta (NaClO 4 ) sırasıyla klor 1+, 3+, 5+ ve 7+ değerliklerini almıştır. Klorun en mühim organikbileşikleri, klorlu alkan ve alkenlerdir.

Karbontetraklorür (CCl 4 ), kloroform (CHCl 3 ), metilen klorür (CH 2 Cl 2 ), trikloretilen (CHCl=CCl 2 ) ve tetrakloretilen CCl 2 =CCl 2 en önemlileridir. Bu belişekler solvent olarak ve kuru temizlemede çok kullanılır. Etilen diklorür, vinilklorür (CH 2 =CHCl) üretiminde kullanılır. Vinilklorür ise plastik ve reçine üretiminde çok kullanılan bir maddedir.

Kullanılışı

Klor, bakterilere öldürücü olarak etki eder. Bu sebepten suyun dezenfektasyonu için kullanılır. Keza ddt gibi haşere öldürücü ilaç imalatında, beyazlatıcı olarak kireç kaymağı yapımında kullanılır. Etilenoksid, etilenglikol gibi endüstriyel önemi haiz fakat klorlu olmayan bileşiklerin üretiminde, ayrıca reçine imalatında faydalanılan propilenglikol ve patlayıcı imalatında kullanılan gliserin üretiminde çok kullanılır.

Klorun biyolojik önemi

Kandaki iyon dengesini oluşturan anyonların yaklaşık üçte ikisi klorür anyonudur. Vücudun ihtiyaç duyduğu klorür yemek tuzu ile alınır. Klorun bir bölümü deride, derialtı dokularda ve iskelette depolanır. Terlemeyle artan klorür kaybı içilen tuzlu ayran ile en iyi biçimde telafi edilebilir. Klorürler hücre dışı sıvıların basıncının ayarlanmasında, elektriksel bakımdan nötrolmasında ve vücudun absit-baz dengesinin sağlanmasında rol oynar.